મારા અંબોડે મોગરોને જુઈ

ગીત
શીર્ષક:-મારા અંબોડે મોગરોને જુઈ.

સહિયર હું તો સોળ સોળ વરસોની થઈ,
મારા અંબોડે મોગરોને જૂઈ,
સહિયર હું તો સોળ સોળ વરસોની થઈ.

કેટલાય વરસોથી સાચવીને રાખ્યો છે
છાતીમાં ડીંડલિયો થોર,
પંડ્યમાં ખૂચે છે કોઈ ઈચ્છા અજાણ,
અને અંગ અંગ પ્રસરે છે તોર,
હડિયું કાઢે છે સૈઈ ગમતીલો આદમી
મળી એનામાં ખોવાઈ ગઈ.
મારા અંબોડે મોગરોને જૂઈ.

ઉંબરની માલીપા ધરબેલી ઈચ્છાઓ
પહેલા વરસાદ ટાણે જાગે,
મધમીઠો સથવારો સાહીબાનો
હળવેથી કમખામાં લાગે.
મેડી પર સૂતી ઝરુખડાને ઝાંકુ
ને ઝાંકુ છું વાલમને સૈઈ.
મારા અંબોડે મોગરોને જુઈ.

ઘનશ્યામ
નર્મદા
તા:-06/10/22

એકત્ર’નો ગ્રન્થ-ગુલાલ :‘કાવ્ય-આચમન’ શ્રેણીસંયોજક: યોગેશ જોષી

JULY 19, 2021PROFITFROMPRICESLEAVE A COMMENTEDIT

વીસમી સદીના પ્રશિષ્ટ કવિઓનાં ચૂંટેલાં કાવ્યોનું eBook થકી આચમન કરાવતી ‘કાવ્ય-આચમન’ શ્રેણી પાંચેક સંપુટમાં પ્રગટ થશે; દરેક સંપુટમાં દસ કવિઓ. આ શ્રેણીનું સંપાદન યોગેશ જોષી તથા ઊર્મિલા ઠાકર કરી રહ્યાં છે. દરેક પુસ્તકમાં કવિનો પરિચય તથા એમનાં કાવ્યો વિશે આસ્વાદમૂલક આલેખ પણ પ્રગટ થશે. આ શ્રેણીના પહેલા સંપુટમાં દસ કવિઓની eBook પ્રગટ થશે. આ કવિઓ છે — 1. સુન્દરમ્, 2. નિરંજન ભગત, 3. પ્રિયકાન્ત મણિયાર, 4. ઉશનસ્, 5. જયન્ત પાઠક, 6. ચંદ્રકાન્ત શેઠ, 7. રમેશ પારેખ, 8. બાલમુકુન્દ દવે, 9. ઝવેરચંદ મેઘાણી અને 10. નલિન રાવળ. eBookના અંતે ‘કાવ્યગાન-આચમન’ પણ ઉમેરાશે, જેનું સંકલન અમર ભટ્ટ કરશે. પહેલા સંપુટમાં દરેક કવિનાં એકાવન કાવ્યો પીરસ્યાં છે. ‘કાવ્ય-આચમન શ્રેણી’ની પ્રસ્તાવના અહીં રજૂ કરું છું.

સંપાદકીય હિમાલયમાં જન્મી, દરિયાને મળતી ગંગાની જેમ ગુજરાતી કવિતા વહેતી રહી છે. એમાંથી કાવ્ય-આચમન કરવાનું મન થયું. આચમન કરતાં જ કાવ્યભૂખ જાગી. ઇન્ટરનેટયુગ તો એકવીસમી સદીમાં વિકાસ પામ્યો. વીસમી સદીમાં તો કાવ્યભૂખ સંતોષવા ‘નગરી નગરી દ્વારે દ્વારે ઢૂંઢું રે સાંવરિયા’ની જેમ, ગ્રંથાલય ગ્રંથાલય ફરવું પડતું. કોઈ કાવ્યગ્રંથ ક્યાંય ન મળે તો છેવટે ગૂજરાત વિદ્યાપીઠ, ગ્રંથાલયનો કૉપીરાઇટ્સ વિભાગ ફંફોસવો પડતો. ગુજરાતી કવિતાના દરિયામાં મરજીવાની જેમ અનેક વાર, વારંવાર ડૂબકીઓ મારી છે. મોટે ભાગે ખાલી છીપલાંના ઢગલેઢગલા હાથ લાગ્યા છે, પણ કોઈ કોઈ છીપલાંમાંથી સાચાં મોતી મળ્યાં છે. એ મોતીમાંથી નાનકડો નવલખો હાર કરવાનું અને કાવ્યપ્રેમીઓને ધરવાનું મન થયું. એમાંથી આ ‘કાવ્ય-આચમન શ્રેણી’નો વિચાર સ્ફુર્યો ને થયું, ગુજરાતી કવિતાના મહાઅન્નકૂટમાંથી પડિયા ભરી ભરીને પ્રસાદ વહેંચ્યો હોય તો? એક એક કવિ લઈ, એમનાં સમગ્ર કાવ્યોમાંથી પસાર થઈ, એકાદ પડિયામાં માય એટલો કાવ્યપ્રસાદ લઈને વહેંચીએ, ‘ગમતાંનો ગુલાલ’ કરીએ. કાવ્યપ્રસાદના નાનકડા પડિયામાં બધી વિવિધ વાનગીઓમાંથી પસંદ કરીને જરી જરી મૂકી છે. આથી કેટલાંક ઉત્તમ કાવ્યોનો પડિયામાં સમાવેશ ન થાય એવુંય બને. પણ દરેક કાવ્ય નીચે એનો સ્રોત આપ્યો છે. વધારે પ્રસાદની ઇચ્છા થાય એ મૂળ કાવ્યસંગ્રહ સુધી જઈ શકે. દરેક કવિનો અને એમની કવિતાનો એક વિલક્ષણ લાક્ષણિક રેખાઓવાળો ચહેરો ઊપસે એ રીતે કાવ્યોની પસંદગી કરાઈ છે. ક્યારેક, શુદ્ધ કવિતાની દૃષ્ટિએ કોઈ કાવ્ય ઊણું ઊતરતું હોય એવુંય લાગે, પણ એમાં, ભલે સીધાં કથન દ્વારા, ઐતિહાસિક-સાંસ્કૃતિક-ભારતીય સંદર્ભો પમાતા હોય તો તેવી રચનાઓમાંથીય કેટલીક આમાં સમાવી છે. દરેક કાવ્યગ્રંથમાં અંતે કવિ તથા એમની કવિતા વિશે પરિચયાત્મક આસ્વાદલેખ મૂક્યો છે. આ ‘કાવ્ય-આચમન શ્રેણી’ સહૃદય ભાવકોમાં કાવ્યભૂખ જગવશે એવી શ્રદ્ધા છે. કાવ્યપ્રેમીઓને આ કાવ્યપ્રસાદ ઈ-બુક રૂપે આંગળીના ટેરવાંવગો કરી આપવા બદલ મિત્ર અતુલ રાવલ તથા એકત્ર ફાઉન્ડેશનનો હૃદયપૂર્વક આભાર માનું છું.— યોગેશ જોષી

આ સંપુટના દસ કવિઓમાંથી નિરંજન ભગત, ઉશનસ્ તથા જયન્ત પાઠકની eBook આ સાથે આપના આચમન અર્થે, આપનાં ટેરવાંવગી, હાજરાહજુર!

વાંચો: ‘કાવ્ય-આચમન’ શ્રેણી – નિરંજન ભગત

વાંચો: ‘કાવ્ય-આચમન’ શ્રેણી – ઉશનસ્

વાંચો: ‘કાવ્ય-આચમન’ શ્રેણી – જયન્ત પાઠક

રીતે વહાલ કંઈ કરાય ?…. ~ કૃષ્ણ દવે

ખાંગા થઈને તુટી પડેલાં મેઘને બે શબ્દો….

આ રીતે વહાલ કંઈ કરાય ?

ઊભરાયું હોય હેત
ટપલીક બે મારીએ
પણ સીધો કાંઈ ધુંબો મરાય?

ઓચિંતા આવીને
ધાબા લઞ ઊછળીને
કરવાનુ આવુ તોફાન ?

શેરિયુંમા તરતી
ઇ કાગળની હોડિયુંનું
થોડુંક તો રાખવુંતું ધ્યાન ?

ગામ આખું આવે
ભાઇ નદીયું માં નહાવા
પણ નદીયું થી ગામમાં ગરાય ?

આ રીતે વહાલ કંઇ કરાય?

એવુ તો કેવુ વરસાવ્યુ
પળભરમા તો આંખ્યુ પણ
ઓવરફલો થાય ?

ધસમસવું સારું,
પણ આટલું તો નહીં જ
જેમા છેવટ એક ડૂમો રહી જાય.

ખેતર, અબોલ જીવ
શ્વાસ ચૂકી જાય
એવો ભીનો કાંઈ ચીંટીયો ભરાય ?

આ રીતે વહાલ કંઈ કરાય ?….
~ કૃષ્ણ દવે

કવિ ધ્રુવ ભટ્ટ – ઓચિંતું કોઈ મને. શબનમ

નજરોનાં હરણાં- સ્વાતિ જોશી

નજરોનાં હરણાં
——————
નજરોનાં હરણાં કદી-કદી તો તને શોધવા આવે છે
એ તો કહે, તને કેમ શહેરોનાં વગડા ફાવે છે?
લાગણીઓથી છલી પડેલા સરોવરો પર,
મર્યાદાનાં પાળા ભલેને ચણાઈ ગયા;
તારા નામે કાંકરીચાળો કોઈ કરે તો,
યાદોનાં વારિ નયન હજી છલકાવે છે! એ તો કહે…
નથી હવે એ આમ્રકુંજ ના બાગ-બગીચા,
મુરજાયેલી ભાવના સુકી ભઠ્ઠ ભલે ને;
વિરહનાં તાપે ખરી રહેલી કોમળ કળીઓ,
નામ સાંભળી તારું, મોં મલકાવે છે! એ તો કહે…
તારા સાથની આશનાં વાદળ આઘા છો ને,
કુરંગ નજરોનાં જરા એમ તો જીદ્દીલા છે;
વિછોહી મનનાં દુઝી રહેલા ઘા ને કોરી,
ખુદનાં શોણે મનની પ્યાસ બુઝાવે છે! એ તો કહે…
તને શોધતાં હરણાંઓની ઇહા ફળે ને,
વગડે ભમતા તારો કદીએ સાથ મળે તો;
કંટક વચ્ચે ગુલછડી કેરી આરત સાથે,
હજુ તો હરણાં વિષાદને હંફાવે છે!
હવે તો કહે, તને કેમ શહેરોનાં વગડા ફાવે છે?

*વારિ = પાણી, કુરંગ = હરણ, વિછોહી = વિરહથી પીડાતા, કોરી = કોતરીને,
શોણ = રક્ત, ઈહા = ઈચ્છા, આરત = આશા, વિષાદ = નિરાશા
– Swati Joshi.
Originally Published at – https://swatisjournal.com/gujarati-poetry/

ખુદા લિખિત ખત છે આ કુદરત – દિલીપ ર. પટેલ

ખુદા લિખિત ખત છે આ કુદરત રહેજે મનવા પઢવા ખુદ રત
ધરા ધારો વિધિલેખ તારો સજીને એ સંદેશ સુધારજે તુજ ગત

પવન વન ઉપવન પથ પર્વત નદી રણ હાં ખુદાના દસ્તખત
ખુલ્લી ખોલી કિતાબ દીધાં ધરા આભ, નહીંતર શું શું ગુજરત

નહીં એ જરૂરી કે કરી અક્ષી બંધ તું બસ રહે ધ્યાનમહીં મસ્ત
પ્રભુ પ્રગટ છે સૂર્યમાં દર્શન ન દુર્લભ જોઈ લે ઉદય કે અસ્ત

વ્રત જપ તપ બસ ના’વે ખપ કાં રહે ટીલાં ટપકાંમાં આસક્ત
જન જનાવર છે શબ્દાક્ષર સેવા સૌની સરશે મેવા કંકુ અક્ષત

કથા કિર્તનના સાદ સુણી શરત સાથ પરમ ના રે રીજે પરત
વરસાદ હાં હરિ હરખ ધરા ખીલ્યા ધાન પાન પરસાદ પરખ

કાશી જમણ તીર્થ ભ્રમણ તો ફોગટના ફેરાં જળ શું ઠરશે રક્ત
ફૂલ પાંખે ખીલે રામ વૃક્ષ ડાળે ઝૂલે કાન કરવા જીવોને જક્ત

માયા મહેલ રચી મોહમહીં રે રહી વ્યસ્ત તું તો થઈશ પરસ્ત
હરજી કુદરતને જાણી મરજી એહની માણી દિલ થા અલમસ્ત

– દિલીપ ર. પટેલ

સૃષ્ટિએ સારપનું રે ઝીલવું – દિલીપ ર. પટેલ

સૃષ્ટિએ સારપનું રે ઝીલવું

કળી ખુલે એમ ખુલવું મારે રાજ ફૂલ ખીલે એમ ખીલવું
બની સુંદર વળી વેરી સુગંધ સૃષ્ટિએ સારપનું રે ઝીલવું

ગળી ભળે નીર ભળવું અંતર અંબરની અશુધ્ધિનું પીલવું
બની ધવલ પુરી રંગ હેતલ સૃષ્ટિએ સારપનું રે ઝીલવું

બણ થકી ન તંગ કે ચીડવું પતંગને પ્રીતે પુષ્પનું બીડવું
એ વેરી પરાગ પ્રેરી વિરાગ સૃષ્ટિએ સારપનું રે ઝીલવું

અસત્ પળે પૂરું ખીજવું પણ સત્ સામે હિમાદ્રિ શું થીજવું
ભુલી મદ પદ રહી સ્થિર મતિ સૃષ્ટિએ સારપનું રે ઝીલવું

બલિ દાને બલિહાર તું મહારાજ! ઝંખું એવો તુને રીઝવું
હરજી મરજીમાં હાં મુકી હસ્તિ સૃષ્ટિએ સારપનું રે ઝીલવું

– દિલીપ ર. પટેલ

કે હરજીની મરજીમાં કરવાનું હોય ભૈ હાજી – દિલીપ ર. પટેલ

દુનિયાનો માનવી ગરજે ગોવિંદ ભજે, એમ તે બકવાથી શું થાય એ રાજી?
કે હરજીની મરજીમાં કરવાનું હોય ભૈ હાજી

ખોલવાનું દિલ કર્મના કુરુક્ષેત્રમાં ને ખેલવાનું થઈ પાર્થ સ્વભાવની સામું
મારી અભાવ અવગુણ અરિ વિધિલેખમાં ખુદ લખવાનું હાં સદ્ભાવનું નામું
લભવા નિશાન ધામનું પિંડ ગાંડિવ દેવું એને કે એનો દાવ એની છે બાજી
કે હરજીની મરજીમાં કરવાનું હોય ભૈ હાજી

ડોલવું ને બોલવું એને જ ભક્તિમાં મોલવું એ તો માવાને માયામાં તોલવું
આવે છો ભવસરે ભરતી ઓટ એની મસ્તીમાં મૂકી દોટ હોડીનું હો રોલવું
હલેસાં હરિ હાથમાં દૈ થૈ સૂકી ભાજી હરખે તરવું મઝધારે કે એજ છે માંજી
કે હરજીની મરજીમાં કરવાનું હોય ભૈ હાજી

રગરગ વહી હરિ હર રુદયે રહ્યો કાં ચર્ચ મંદિર મસ્જિદ ચર્ચા વિષય થયો?
બાઈબલ ગીતા કુરાને સંદેશ રે કહ્યો પરસ્પર પ્રેમ રહેમ તો હાં ભયો ભયો
ધર્મ ભક્તિ જ્ઞાન વિરાગ રીત છો ઝાઝી દયાએ દિલ મરોડ વદે વેદ ગાજી
કે હરજીની મરજીમાં કરવાનું હોય ભૈ હાજી

દિલીપ ર. પટેલ
નવેમ્બર 27, 2010

કાં ગ્યાં તમે જગજીત? – દિલીપ ર. પટેલ

ગઝલકિંગ થઈને ઘરોઘર હાં ઘટોઘટમાં ગૂંજતા એવા પદ્મભૂષણ જગજીતસિંગને આજે એમના દુ:ખદ અવસાન પ્રસંગે ભાવભરી શ્રધ્ધાંજલિ સહ સમર્પિત એક ગઝલ…

ગઝલ ઘેરી ગવાયેલી દઈ કાં ગ્યાં તમે જગજીત?
સજલ નૈના ઘવાયેલી દઈ હાં ગ્યાં તમે જગજીત

અંતર વાજીંતરે રેલી એવી દર્દીલી દાસ્તાન
કરી અમને મૂગાંમંતર અહીંયા, ગ્યાં તમે જગજીત

ભજન ગીતો નઝમ દુહા સુરીલો છોડી સંસાર
વહાવી સ્વર ને સંગીતની પ્રીત ગ્યાં તમે જગજીત

જીવનની તાણ તાણે તાલ બચપન કસ્તી બારિશી
અમર થૈ ગાઈ હોઠોં સે છુ લો, ગ્યાં તમે જગજીત

પદ્મભૂષણ, સુગંધી સુરાહી દિલ સદા મ્હેંકો
રહ્યાં ગાઈ પડઘાઈ એવા ના ગ્યાં તમે જગજીત

દિલીપ ર. પટેલ
10/10/2011

આતંકવાદી વાયરે હાય રે! .. દિલીપ ર. પટેલ

આતંકવાદી વાયરે હાય રે! ..

વિધર્મવાદી કાયરે વસુધા કૂખે દીધો જીવન વિલોપનનો દંસ કો
આતંકવાદી વાયરે હાય રે! હરી લીધો નાઈન ઈલેવનનો દસકો
આતંકવાદી વાયરે હાય રે! ..

આંધી આણી ધર્માંધ અથડાયા કે ત્રણ ઝાટકે હોમાયા ત્રણ હજાર
સેવાયજ્ઞો વડવાનળ તહીં પ્રેમ રહેમના રચાયા પણ વ્રણ અપાર
અલ્લાહ! અલઅમાન નહિ સુણી શેં દર્શ્યો બેય મિનારાનો ભુસકો?
આતંકવાદી વાયરે હાય રે! ..

ખપ્પર ખેલિયાં ઓબામા બુશ ઓસામા ઈરાક જુધે ભુલી શૂધબૂધ
દેશ સેનાની છ હજાર હણાયા નિર્ધનિયાં રાજ હાં લુંટાયા લખલૂટ
રક્તસર રેલ્યાં તોયે અમીધારે રે ધુએ સ્વાતંત્ર્યદેવી મેલી ડુસકો
આતંકવાદી વાયરે હાય રે! ..

બુલેટ બોંબ ફાયરે જીત્યા ઘણાય એ કાયરને દિવેટ થ્યા શું ગણાય
કાફિર કાલાં કાંતવા કાશ કરવાં કાલાવાલા કે પોત કપોત વણાય
સુપર-પાવર સત મશાલ સદા ઝળહળ ભલે ભાવર મારતા મસકો
આતંકવાદી વાયરે હાય રે! ..

દિલીપ ર. પટેલ
સપ્ટેમ્બર 11, 2011